พิธีกรรมศาสนาพุทธ มักจะมีความเกี่ยวข้องหรือผสมผสานกับความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ บางพิธีกรรมมีความคล้ายคลึงกันจนแยกไม่ออกว่าเป็นของศาสนาพราหมณ์หรือศาสนาพุทธ สาเหตุที่เป็นเช่นนี้เนื่องจากทั้งสองศาสนามีจุดกำเนิดที่มาจากแหล่งเดียวกัน โดยศาสนาพราหมณ์เกิดขึ้นก่อน และศาสนาพุทธเกิดตามมาหลังจากนั้น ในขณะที่ผู้ที่นับถือทั้งสองศาสนาก็ยังคงเป็นกลุ่มคนเดียวกัน
พิธีกรรมศาสนาพุทธ
ศาสนพิธี หมายถึง พิธีกรรมในศาสนา ซึ่งเป็นแนวทางหรือรูปแบบที่ควรปฏิบัติในทางศาสนา โดยเฉพาะในพระพุทธศาสนา และเกิดขึ้นภายหลังจากการก่อตั้งศาสนา.
การสอนในพระพุทธศาสนาที่พระพุทธองค์ทรงปฏิบัติมีอยู่ 3 ประการได้แก่: –
- สอนให้ละเว้นจากการทำความชั่วทั้งหมด
- สอนให้ปฏิบัติความดีอย่างครบถ้วน
- แนะนำให้ฝึกจิตใจให้บริสุทธิ์และสงบ.
การทำความดีเรียกว่า “ทำบุญ” ส่วนหลักการหรือวิธีการทำบุญนั้นเรียกว่า “บุญกิริยาวัตถุ” ซึ่งโดยสรุปแล้วมีอยู่ 3 อย่างคือ
- ทาน คือ การให้สิ่งของ
- ศีล คือ การรักษากาย – วาจาให้เรียบร้อย
- ภาวนา คือ การอบรมจิตให้ผ่องใสในทางกุศล
บุญกิริยาวัตถุ เป็นเหตุที่นำไปสู่การจัดศาสนพิธีต่าง ๆ คือ
- ก่อนรับศีล ควรปรับปรุงกายและวาจาให้เรียบร้อย
- การภาวนา คือ การฟังพระสวดหรือฟังเทศน์เพื่อให้จิตใจสงบและผ่องใส
- ทาน คือ การถวายสิ่งของแก่พระ
หมายความว่า 1. ศีล, 2. ภาวนา, 3. ทาน ทั้ง 3 สิ่งนี้เป็นแก่นสำคัญในการสร้างบุญในพระพุทธศาสนาครับ
ประเภทของศาสนพิธีทางพระพุทธศาสนา
- กุศลพิธีหมายถึง พิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับการฝึกฝนเพื่อความดีงามในพระพุทธศาสนา สำหรับบุคคลโดยเฉพาะ เช่น การประกาศตนเป็นพุทธมามกะ การเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา การปฏิบัติรักษาศีลต่าง ๆ
- บุญพิธีหมายถึง การประกอบพิธีกรรมทางศาสนาที่เป็นส่วนหนึ่งของขนบธรรมเนียมในครอบครัวและสังคม ซึ่งสอดคล้องกับวิถีชีวิตในชุมชน เช่น พิธีทำบุญในงานมงคล และพิธีทำบุญในงานอวมงคล
- บุญพิธีหมายถึง การประกอบพิธีกรรมทางศาสนาที่เป็นส่วนหนึ่งของขนบธรรมเนียมในครอบครัวและสังคม ซึ่งสอดคล้องกับวิถีชีวิตในชุมชน เช่น พิธีทำบุญในงานมงคล และพิธีทำบุญในงานอวมงคล
- ปกิณกพิธีหมายถึง พิธีการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับมารยาทและการปฏิบัติเกี่ยวกับศาสนพิธี เช่น การจัดโต๊ะหมู่บูชา การจัดอาสนะสำหรับพระสงฆ์ การวงด้ายสายสิญจน์ การจุดธูปเทียน การแสดงความเคารพ และการประเคนของให้พระสงฆ์ รวมถึงวิธีการทอดผ้าบังสุกุล การทำหนังสืออาราธนาและใบปวารณา การอาราธนาศีล อาราธนาพระปริตร อาราธนาธรรม และการกรวดน้ำ เป็นต้น
ประเภทของงานศาสนพิธี
งานพระราชพิธี
เป็นกิจกรรมที่พระมหากษัตริย์ทรงมีพระบรมราชโองการให้จัดขึ้นเป็นประจำทุกปี เช่น พระราชพิธีฉัตรมงคล และพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา นอกจากนี้ ยังมีงานที่ทรงมีพระบรมราชโองการให้จัดขึ้นเป็นพิเศษ เช่น พระราชพิธีอภิเษกสมรส และพระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู่
งานพระราชกุศล
เป็นการที่พระมหากษัตริย์ทรงประกอบพระราชกุศล บางงานพระราชกุศลมีความเกี่ยวข้องกับพระราชพิธี เช่น พระราชกุศลมาฆบูชา พระราชกุศลทักษิณานุประทานพระบรมอัฐิของสมเด็จพระบรมราชบุพการี และพระราชกุศลทรงบาตร
งานรัฐพิธี
เป็นการที่พระมหากษัตริย์ทรงประกอบพระราชกุศล บางงานพระราชกุศลมีความเกี่ยวข้องกับพระราชพิธี เช่น พระราชกุศลมาฆบูชา พระราชกุศลทักษิณานุประทานพระบรมอัฐิของสมเด็จพระบรมราชบุพการี และพระราชกุศลทรงบาตร
งานราษฎร์พิธี
ถือเป็นกิจกรรมทำบุญตามประเพณีที่ชาวบ้านดำเนินการเพื่อเสริมสิริมงคลแก่ตนเองและชุมชน หรือเพื่อทำบุญอุทิศผลให้ผู้ล่วงลับในโอกาสต่าง ๆ ซึ่งจัดขึ้นตามความเชื่อและศรัทธาที่สืบทอดมาจากท้องถิ่นหรือชุมชนของตนเอง
องค์ประกอบของพิธี
- พิธีกรรม – การดำเนินการที่เป็นแนวทางเพื่อให้บรรลุผลลัพธ์ตามที่ต้องการ เป็นเครื่องมือที่ช่วยสร้างความศรัทธาเพื่อนำพาไปยังจุดหมายตามเป้าหมายของผู้จัดกิจกรรม และยังสามารถช่วยให้ผู้มีศรัทธาเข้าถึงธรรมะในระดับที่สูงขึ้น
- พิธีการ – ลำดับขั้นตอนของพิธีที่วางแผนไว้อย่างเป็นระบบตั้งแต่เริ่มต้นจนเสร็จสิ้น เพื่อให้การดำเนินการในพิธีเป็นไปอย่างถูกต้อง เรียบร้อย และงดงาม ส่งผลให้เกิดความศรัทธาและความเชื่อมั่น ในการจัดกิจกรรมร่วมกันทั้งสำหรับผู้เข้าร่วมพิธีและผู้ที่ได้พบเห็น
- พิธีกร – ผู้ดำเนินรายการในพิธีต่าง ๆ มีหน้าที่ให้แนวทางและขั้นตอนเป็นไปตามที่กำหนดไว้ โดยรับผิดชอบในการจัดการด้านพิธีการ ประสานงาน ควบคุม และดูแลกิจกรรมต่าง ๆ ให้เกิดความเรียบร้อยตามแผนที่วางไว้ ในส่วนของพิธีกรทางศาสนา เรียกว่า “ศาสนพิธีกร” ซึ่งมีหน้าที่ในการควบคุมและดำเนินการศาสนพิธีให้ถูกต้องตามธรรมเนียมศาสนา รวมถึงการประสานงานเพื่อให้กิจกรรมภายในพิธีดำเนินไปอย่างราบรื่น
การประกอบพิธีกรรมในพระพุทธศาสนา (สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ, 2554) การทำบุญในพระพุทธศาสนามีหลากหลายวิธีการที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งแต่ละวิธีมีความสำคัญและเป็นเอกลักษณ์ แสดงถึงความเจริญของประเพณีและวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับชาติ ศาสนา องค์พระมหากษัตริย์ รวมถึงจิตใจของชาวพุทธไทยที่มีมาอย่างยาวนานหลายร้อยหลายพันปี และจะยังคงดำรงความเจริญรุ่งเรืองเช่นนี้ต่อไปตลอดกาลนาน สำหรับวันนี้ เว็บหวยสด คงต้องขอตัวลากันไปก่อน พบกันได้ใหม่ในบทความหน้า สวัสดีครับ